Các doanh nghiệp vận tải tốn khoảng 1.000 tỉ đồng mỗi năm để truyền dữ liệu về nhưng hệ thống máy chủ hạ tầng tiếp nhận thông tin của Cục Đường bộ Việt Nam ra sao?
Các doanh nghiệp vận tải tốn khoảng 1.000 tỉ đồng mỗi năm để truyền dữ liệu về nhưng hệ thống máy chủ, hạ tầng tiếp nhận thông tin của Cục Đường bộ Việt Nam còn lạc hậu, hệ lụy là chưa khai thác hiệu quả dữ liệu để góp phần đảm bảo an toàn giao thông.
Cùng với các lỗ hổng quản lý vận tải chưa được khắc phục kịp thời, việc không khai thác hiệu quả dữ liệu nhận được là một trong những nguyên nhân để những “cỗ quan tài di động” lưu thông trên đường hằng ngày.
Công nghệ lạc hậu, gửi dữ liệu chậm 1-2 tháng
Nhiều năm trước khoảng 1 triệu ô tô kinh doanh vận tải đã được yêu cầu lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (GPS) để truyền thông tin về hệ thống xử lý, khai thác dữ liệu của Cục Đường bộ Việt Nam. Việc triển khai lắp đặt được kỳ vọng sẽ giúp cơ quan chức năng quản lý, ngăn chặn tình trạng xe vi phạm, kéo giảm tai nạn giao thông.
Vậy hiện dữ liệu được xài ra sao? Trao đổi với Tuổi Trẻ, một cán bộ giao thông cho hay dữ liệu GPS hiện nay chỉ để tra cứu, nhắc nhở và thống kê. Nếu doanh nghiệp vi phạm 5 lần/1.000km/tháng thì thu hồi phù hiệu. Trong khi đó, dữ liệu không thể sử dụng để xử phạt vi phạm tốc độ, chạy sai lộ trình, đi vào đường cấm, giờ cấm; không thể lọc các hành vi đón trả khách ngoài bến lặp đi lặp lại (xe dù bến cóc) để chế tài. Doanh nghiệp có nhiều trường hợp vi phạm cũng chỉ tước phù hiệu mà không thể xử lý.
Theo tìm hiểu của Tuổi Trẻ, hệ thống khai thác dữ liệu GPS từ 1 triệu ô tô trên toàn quốc truyền về Cục Đường bộ Việt Nam hiện có 19 máy chủ xử lý. Do máy chủ đầu tư đã lâu (từ 2015) nên công nghệ lạc hậu, hạn chế về năng lực xử lý. Dữ liệu tổng hợp hằng tháng chưa cập nhật kịp thời dẫn đến việc xử lý, chấn chỉnh vi phạm đối với đơn vị vận tải còn chậm.
Về nguyên nhân, Cục Đường bộ Việt Nam từng thông tin do nguồn kinh phí để nâng cấp, duy trì và vận hành các hệ thống quản lý hoạt động vận tải hầu như không có. Các hệ thống hiện nay chủ yếu do các đơn vị công nghệ thông tin hỗ trợ xây dựng, vận hành miễn phí.
Từ sự bất cập này, TP.HCM đề xuất Bộ Giao thông vận tải sớm nâng cấp hệ thống xử lý, khai thác dữ liệu GPS và sớm xây dựng phần mềm liên quan. Việc này để tạo thuận lợi cho lực lượng chức năng tra cứu thông tin, kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm. Đề xuất này được Bộ Giao thông vận tải thống nhất và giao Cục Đường bộ Việt Nam phối hợp với cơ quan, đơn vị liên quan khẩn trương triển khai.
Không chỉ TP.HCM, góp ý về sửa đổi các quy định trong lĩnh vực vận tải mới đây, rất nhiều sở giao thông vận tải trên cả nước đều đề nghị Cục Đường bộ Việt Nam sớm nâng cấp hệ thống. Bởi hệ thống hiện nay còn quá nhiều bất cập, muốn kiểm tra xe vi phạm phải làm thủ công, chưa tự động trích lọc xe vi phạm dẫn đến mất thời gian. Việc tổng hợp các xe vi phạm trên hệ thống hiện còn chậm so với thực tế từ 1-2 tháng dẫn tới các hành vi vi phạm của tài xế, nhà xe chưa được nhắc nhở, chấn chỉnh, xử lý kịp thời.
Trong khi đó, hệ thống xử lý dữ liệu hình ảnh từ camera của khoảng 1 triệu ô tô truyền về Cục Đường bộ Việt Nam mới dừng lại ở bước thử nghiệm. Vì vậy, hiện các địa phương đang phải theo dõi, trích xuất dữ liệu trên phần mềm của các doanh nghiệp rất mất thời gian và nhiều bất cập trong quá trình tra cứu. Chẳng hạn như không xem được hình ảnh trực tuyến, có lúc không xác định camera có hoạt động hay không, phải liên hệ để đơn vị vận tải cung cấp tài khoản vào xem camera…
Chậm quá rồi, tăng tốc đi chứ
Trả lời câu hỏi về nâng cấp hệ thống giám sát để xử lý tốt hơn tình trạng xe vi phạm, Cục Đường bộ Việt Nam cho hay Bộ Giao thông vận tải đã duyệt đề án tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong lĩnh vực đường bộ giai đoạn 2023 – 2025, định hướng đến 2030. Trong đó, một trong những nhiệm vụ lớn đến năm 2025 của đề án là phải thực hiện xây dựng, hoàn chỉnh các hệ thống công nghệ thông tin quản lý hoạt động vận tải như tự động tổng hợp các lỗi vi phạm để hỗ trợ cơ quan chức năng thanh tra, kiểm tra, xử phạt nguội, phần mềm quản lý hợp đồng.
Khi hệ thống xây dựng xong sẽ hình thành cơ sở dữ liệu về hoạt động vận tải dùng chung cho các ngành giao thông, công an, thuế, hải quan… Cục Đường bộ Việt Nam đang báo cáo Bộ Giao thông vận tải về chủ trương đầu tư dự án. Dự kiến cuối năm 2024, dự án sẽ hoàn thành.
Bàn về việc Cục Đường bộ Việt Nam chậm nâng cấp hệ thống, ông Lê Trung Tính (chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô hành khách TP.HCM) nói rằng hiệp hội và doanh nghiệp rất ủng hộ việc đưa công nghệ vào áp dụng trong lĩnh vực vận tải. Nghịch lý ở chỗ doanh nghiệp thì nhanh chóng chấp hành, còn cơ quan chức năng lại chậm trễ. Vì vậy, khi đề xuất một vấn đề gì, cơ quan chức năng cũng cần lưu ý rằng cái gì đề xuất thì phải quản lý hiệu quả, đừng làm nửa vời để tránh lãng phí xã hội.
Theo ông Tính, 8 năm trước có khoảng 1 triệu ô tô đăng ký kinh doanh bắt buộc gắn thiết bị GPS và mới đây gắn thêm camera. Cứ tối thiểu một xe lắp thiết bị khoảng 3 triệu đồng thì 1 triệu xe tốn 3.000 tỉ đồng. Còn phí truyền dữ liệu GPS hiện nay mỗi tháng nộp 80.000 đồng, tương ứng với 1 triệu xe thì mỗi năm doanh nghiệp tốn gần 1.000 tỉ. Có thể nói vốn đầu tư, áp dụng công nghệ rất lớn nhưng sự chậm trễ của cơ quan chức năng khiến tình trạng vi phạm tốc độ, tai nạn giao thông và xe dù bến cóc vẫn xảy ra, chưa được cải thiện!
Còn chuyên gia giao thông Nguyễn Ân nói hiện nay máy chủ tiếp nhận dữ liệu của Cục Đường bộ Việt Nam đang lạc hậu. Vì vậy, cần bố trí kinh phí nâng cấp để xử lý dứt điểm các bất cập. Nếu không làm được có thể thu hút nguồn vốn xã hội hóa.
